فتق (Hernia) چیست؟
فتق به بیرون زدگی یا خارج شدن هر عضو بدن، از جای اصلی خود گفته میشود. به عبارتی دیگر: تغییر محل اعضایی از بدن به حفره یا بافت مجاور که موجب تورم یا پارگی شود را فتق می‌گویند.
بیماری فتق زمانی بروز می‌کند که یک ناحیه از یک عضو یا بافت از طریق یک لایه عضله ضعیف بیرون می‌زند.
چه قسمتهایی فتق ایجاد میشود؟
هر جایی از بدن که جداره بافت نگه‌دارنده یک اندام ضعیف باشد؛ فتق می‌تواند اتفاق بیافتد. فتق مزمن معولا در ناحیه شکمی رخ می‌دهد، همچنین فتق می‌تواند در ران، ناف و ناحیه کشاله ران دیده شود.
آیا زنان هم فتق دارند؟
ممکن است ما به طور مادرزادی با فتق به دنیا بیاییم و یا بعدا به آن مبتلا شویم؛ بنابراین تصور اینکه زنان فتق ندارند، اشتباه است. باد فتق در باور برخی ایرانیان مختص فتق بیضه در مردان است که باوری غلط و بی‌اساس است.
فتق داخلی
اگر پیش‌رفتگی یا بیرون‌زدگی فتق به سمت داخل بدن باشد به آن فتق داخلی می‌گوییم.
فتق خارجی
اگر بیرون‌زدگی فتق به سمت بیرون بدن باشد به آن فتق خارجی می‌گوییم. فتق می‌تواند از طریق ماهیچه به سمت بیرون بدن فشار آورد و در زیر پوست مشاهده شود.
فتق کشاله ران یا فتق اینگوینال (Inguinal hernia)
فتق اینگوینال به شکل برآمدگی در کشاله ران یا کیسه بیضه ظاهر میشود. فتق کشاله ران در مردان شایع‌تر از زنان است. این فتق هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از روده‌ها یا بافت چربی از طریق یک نقطه ضعف یا پریشانی در دیواره شکمی در بالای قسمت ران، فشار آورند.به فتق در کشاله ران فتق مغبنی هم گفته میشود.
فتق رانی (Femoral hernia)
فتق فمورال به صورت برآمدگی در قسمت بالایی ران ایجاد میشود. توده حاصل از این فتق با وارد آوردن فشار یا دراز کشیدن ناپدید خواهد شد و با سرفه یا زور زدن ممکن است که ظاهر شود. فتق رانی در زنان شایع‌تر از مردان است.
فتق شکافی
فتق شکافی در محل مربوط به جراحی شکمی یا عمل‌های لاپاروسکوپی ایجاد میشود؛ که به عنوان فتق پست لاپاروتومی هم شناخته میشود.
فتق نافی (Umbilical hernia)
برآمدگی اطراف منطقه ناف، شامل بخشی از روده یا بافت چربی که از طریق دیواره شکم در نزدیکی ناف بیرون می‌زند. فتق ناف در کودکان و نوزادان زیر ۶ ماه بیشتر دیده میشود.
فتق در نوزادان
فتق ناف در زنان بیشتر از فتق ناف در مردان گزارش شده است. چاقی، بارداری‌های متعدد و تومورهای داخل شکمی از علل فتق نافی در زنان است.
فتق اینکارسره: اگر فتق با فشار، به محل اصلی خود برنگردد در این حالت فتق گیر کرده (اینکارسره) نامیده میشود.
فتق مختنق: فتق گیرکرده (اینکارسره) در صورتی که با قطع جریان خون به بافت‌ها همراه باشد فتق مختنق (استرنگوله) نامیده میشود. فتق مختنق در صورتی که درمان نشود می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
علت ایجاد فتق چیست؟
علت ایجاد فتق ترکیبی از ضعف عضلات و فشار است. بسته به علت آن، فتق ممکن است به سرعت یا در مدت زمان طولانی توسعه یابد. به طور طبیعی دیواره شکم دارای مناطقی است که احتمال ضعیف شدن آنها می‌رود. هر کس در هر سنی ممکن است به فتق دچار شود.
بیشتر موارد فتق در کودکان مادرزادی است. در بزرگسالان، ضعف طبیعی یا فشار ناشی از بلند کردن جسم سنگین، سرفه مداوم، مشکل در اجابت مزاج یا دفع ادرار باعث میشود دیواره شکم ضعیف یا گسسته شود.
شکست دیواره شکم
نقص مادرزادی عضلات
سن
سرفه مزمن
آسیب وارد شده بر اثر جراحی
عواملی كه بدن ما را تحت فشار قرار می‌دهند و ممكن است باعث فتق شوند؛ به خصوص اگر عضلات ما ضعيف باشند، عبارتند از:
حاملگی
یبوست
بلند کردن وزنه سنگین
آبسه شکمی
افزایش ناگهانی وزن
جراحی
سرفه مداوم یا عطسه
علائم فتق چیست؟
شایع‌ترین علامت فتق یک عضله یا توده بیرون آمده در ناحیه آسیب دیده از بدن است. فتق ممکن است ایجاد دردهای بسیار شدید شکمی کند. همچنین با بروز مشکلات جدی دیگر ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی پیدا کنید.
درد در ناحیه کشاله ران که با خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر میشود.
وجود توده یا برآمدگی دردناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی
وجود توده دردناک در ناحیه بیضه
احساس سنگینی در شکم
سوزش یا احساس درد در محل زخم
درد قفسه سینه
مشکل بلعیدن
درد شکمی
درمان فتق
تقریبا همه انواع فتق نیاز به جراحی دارند. این که آیا ما نیاز به درمان داریم یا نه؟ به اندازه فتق و شدت علائم در ما بستگی دارد. گزینه‌های درمان برای فتق عبارتند از: تغییر سبک زندگی، مصرف دارو یا جراحی که در ادامه به توضیح هر کدام می‌پردازیم.
پرهیز از پرخوری برای پیشگیری از فتق
تغییر سبک زندگی برای درمان فتق شامل:
تغییرات غذایی اغلب ممکن است علائم فتق را از بین ببرد؛ اما فتق را از بین نمی‌برد.
از وعده‌های غذایی بزرگ یا پرخوری اجتناب کنید.
وزن بدن خود را در محدوده سالم نگه دارید
برخی تمرینات ممکن است به تقویت عضلات اطراف شکم کمک کنند و علائم فتق را کاهش دهند. با این حال، گاهی تمرینات انجام شده می‌توانند فشار را در این ناحیه افزایش دهند و در واقع باعث ایجاد فتق بیشتر شوند.
درمان دارویی فتق
برخی از مسکن‌ها مثل استامینوفن می‌توانند ناراحتی و درد حاصل از فتق را بهبود ببخشند.
عمل جراحی فتق
اگر فتق در حال افزایش است یا باعث درد میشود، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که عمل جراحی را انجام دهد.
روش‌های جراحی فتق
فتق می‌تواند با جراحی باز یا لاپاروسکوپی انجام شود. در جراحی باز که ممکن است با بی حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی انجام شود، جراح یک برش در ناحیه کشاله ران ایجاد می‌کند و بافت بیرون زده را به شکم برمی‌گرداند. گاهی پزشک برای تقویت ضعف عضلات از مش (بستری مصنوعی برای افزایش استحکام بافت شکم) استفاده می‌کند.
جراحی فتق
پس از عمل جراحی، پزشک ما را تشویق می‌کند در اسرع وقت حرکت کنیم، اما ممکن است چند هفته زمان نیاز باشد تا فعالیت‌های معمول خود را از سر گیریم.
در روش لاپاروسکوپی که نیاز به بیهوشی عمومی دارد؛ جراح از طریق چند سوراخ کوچک در سطح شکم به داخل شکم دسترسی پیدا می‌کند و با استفاده از لوله‌های لاپاروسکوپ جراحی با حداقل تهاجم انجام میشود.
افرادی که تحت لاپاروسکوپی قرار می‌گیرند ممکن است ناراحتی کمتری پس از جراحی داشته باشند و زخمشان سریعتر بهبود یابد.
عوارض درمان نکردن باد فتق
اگر فتق درمان نشود، خون‌رسانی به بخش بیرون‌زده عضو انجام نمی‌شود و جریان خون متوقف میشود. امکان دارد سبب انسداد روده همراه با تب، درد شکمی شدید، استفراغ و شوک شود.
علت درد زیر شکم در مردان؛ نشانه‌ای که ده‌ها علت متفاوت دارد
اگر بخشی از روده در دیواره شکم به دام افتاده باشد؛ می‌تواند حرکت روده را مختل کند و باعث درد شدید، حالت تهوع یا یبوست و خشکی مزاج شود. فتق در حالتی که درمان ندارد نیز می‌تواند فشار زیادی بر روی بافت‌های اطراف خود ایجاد کند. این حالت باعث تورم و درد در ناحیه اطراف فتق میشود.
عوارض جراحی فتق چیست؟
برخی از مطالعات نشان می‌دهد که در جراحی فتق به روش لاپاروسکوپی احتمال عود فتق وجود دارد. تبحر جراح در روش جراحی فتق به روش لاپاروسکوپی میزان این عارضه را کاهش می‌دهد. از دیگر عوارض جراحی فتق درد زیاد است که گاهی ممکن است تا یک سال طول بکشد.
آیا شما در معرض خطر فتق هستید؟
علت ایجاد فتق و فاکتورهایی که خطر ابتلا به فتق را افزایش می‌دهد عبارتند از:
سابقه فامیلی یا خانوادگی
اضافه وزن یا چاق بودن
سرفه مزمن
یبوست مزمن
سیگار کشیدنی که می‌تواند موجب سرفه مزمن شود
شرایطی مانند فیبروز کیستیک هم می‌تواند به طور غیر مستقیم خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد. فیبروز کیستی عملکرد ریه‌ها را کاهش می‌دهد و باعث سرفه مزمن میشود.
بعض نکات برای پیشگیری از فتق عبارتند از:
سیگار نکشیدن
حفظ وزن بدن در حالت نرمال
اجتناب از تنش در طی حرکات روده یا ادرار کردن
بلند نکردن اجسام سنگین
برای جراحی فتق با ما در تماس باشید.
