تیروئید یک غده کوچک و پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن ایفا می‌کند. اختلال در عملکرد این غده می‌تواند به دو شکل اصلی یعنی کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید ظاهر شود که هر کدام علائم و عوارض متفاوتی دارند.برای آشنا شدن با تفاوت بین کم کاری و پرکاری تیروئید همراه این مقاله باشید .
کم کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند. در این حالت سوخت‌وساز بدن کند می‌شود. علائم رایج کم کاری تیروئید شامل خستگی، افزایش وزن، خشکی پوست، یبوست، افسردگی و حساسیت به سرما است. این وضعیت معمولاً به دلایلی مانند بیماری‌های خودایمنی (مثل هاشیموتو)، درمان‌های تیروئیدی یا کمبود ید ایجاد می‌شود.
در مقابل، پرکاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که تیروئید بیش از حد لازم هورمون ترشح کند و باعث تسریع متابولیسم بدن شود. علائم پرکاری شامل کاهش وزن ناخواسته، تپش قلب، اضطراب، تعریق زیاد، لرزش دست و حساسیت به گرما است. بیماری گریوز یکی از علل شایع پرکاری تیروئید محسوب می‌شود.
در مجموع، تفاوت اصلی بین کم کاری و پرکاری تیروئید در میزان ترشح هورمون و تأثیر آن بر سرعت فعالیت‌های بدن است. تشخیص دقیق این دو مشکل با آزمایش خون (بررسی سطح TSH و هورمون‌های تیروئیدی) انجام می‌شود و درمان بسته به شدت و علت بیماری می‌تواند شامل دارو، ید رادیواکتیو یا جراحی باشد.
تفاوت بین کم کاری و پرکاری تیروئید
تیروئید یکی از مهم‌ترین غدد درون‌ریز بدن است که در جلوی گردن قرار دارد و با تولید هورمون‌های تیروکسین (T4) و تری‌یودوتیرونین (T3)، تنظیم متابولیسم بدن، دمای بدن، ضربان قلب و بسیاری از فرآیندهای حیاتی دیگر را بر عهده دارد. اختلال در عملکرد این غده می‌تواند به دو شکل شایع دیده شود: کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید. این دو وضعیت گرچه هر دو به غده تیروئید مربوط هستند، اما از نظر علائم، دلایل، عوارض و روش‌های درمان تفاوت‌های عمده‌ای دارند.
کم کاری تیروئید چیست؟
کم کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. این کمبود هورمون باعث کند شدن بسیاری از فعالیت‌های بدن می‌شود.
علائم رایج کم کاری تیروئید شامل:
-
خستگی مفرط
-
افزایش وزن بدون علت مشخص
-
احساس سرما
-
خشکی پوست
-
یبوست
-
افسردگی و کند شدن حرکات ذهنی
-
ریزش مو
-
کاهش ضربان قلب
-
ورم صورت و صدای خشن
از دلایل کم کاری تیروئید می‌توان به بیماری‌های خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو، کمبود ید، جراحی تیروئید یا مصرف برخی داروها اشاره کرد. این بیماری بیشتر در زنان و به خصوص در سنین میانسالی دیده می شود این به این معنا نیست که بانوان در سنین پایین تر از این بیماری مستثنا هستن .
پرکاری تیروئید چیست؟
پرکاری تیروئید وضعیتی است که در آن تیروئید بیش از حد لازم هورمون ترشح می‌کند. این افزایش هورمون‌ها باعث تسریع عملکردهای بدن و متابولیسم می‌شود.
علائم شایع پرکاری تیروئید عبارتند از:
کاهش وزن شدید علی‌رغم اشتهای خوب
تپش قلب و افزایش ضربان
اضطراب، تحریک‌پذیری و بی‌قراری
تعریق زیاد و عدم تحمل گرما
لرزش دست‌ها
اختلال در خواب
ضعف عضلانی
بیرون زدگی چشم‌ها (در بیماری گریوز)
علت اصلی پرکاری تیروئید اغلب بیماری گریوز (یک بیماری خودایمنی) است. همچنین ندول‌های تیروئیدی یا التهاب تیروئید نیز می‌توانند موجب این مشکل شوند.
تفاوت‌های اصلی بین کم کاری و پرکاری تیروئید
| ویژگی | کم کاری تیروئید | پرکاری تیروئید |
|---|---|---|
| سطح هورمون تیروئید | پایین | بالا |
| سرعت متابولیسم | کند | سریع |
| تغییر وزن | افزایش وزن | کاهش وزن |
| ضربان قلب | کاهش | افزایش |
| خلق‌وخو | افسردگی | اضطراب، تحریک‌پذیری |
| حساسیت به دما | حساسیت به سرما | حساسیت به گرما |
| درمان | هورمون درمانی (لووتیروکسین) | داروهای ضد تیروئید، ید رادیواکتیو، جراحی |
تشخیص و درمان
تشخیص اختلالات تیروئید معمولاً با آزمایش خون (بررسی سطح TSH، T3 و T4) صورت می‌گیرد. در کم کاری تیروئید، معمولاً سطح TSH بالا و هورمون‌های تیروئید پایین است؛ در حالی که در پرکاری تیروئید، TSH کاهش یافته و سطح T3 و T4 بالاست.
درمان کم کاری تیروئید عمدتاً شامل مصرف داروی جایگزین هورمون تیروئید مانند لووتیروکسین به صورت روزانه است.
درمان پرکاری تیروئید ممکن است شامل مصرف داروهای ضد تیروئید (مانند متی‌مازول)، ید رادیواکتیو برای تخریب بخشی از غده تیروئید یا جراحی برای برداشتن تیروئید باشد.
در نهایت باید گفت که کم کاری و پرکاری تیروئید هر دو می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند، اما با تشخیص به موقع و درمان مناسب، می‌توان این بیماری‌ها را کنترل و علائم آنها را کاهش داد. توجه به تغییرات بدنی و مشاوره با پزشک در صورت مشاهده علائم غیرعادی، نقش بسیار مهمی در پیشگیری از پیشرفت این اختلالات دارد.
